Narkolepsi
Narkolepside en sık görülen ve ilk ortaya çıkan belirti 'hipersomni' yani aşırı uykululuk halidir. Gün içinde tekrarlayan, karşı konulamayan, kısa uykular şeklinde ortaya çıkar.
Narkolepsi hastaları, gün içerisinde tipik olarak kısa süreler ile uyuyakalırlar ve bu uykulardan 'dinlenmiş, tazelenmiş' olarak uyanırlar. Ancak bir kaç saat sonra yine uykulu hale gelirler.
Aşırı uykululuğa (hipersomni) neden olan diğer uyku hastalıkları ve tıbbi durumlardan farklı olarak, narkolepsi hastalarında görülen gündüz uyuklamaları tipik olarak 'kısa süreli ve dinlendirici' uyuklamalardır.
Kısa süreli, dinlendirici ve karşı konulamaz uyku atakları gün boyunca tekrar eder. Uyku atakları o kadar ani ve şiddetlidir ki yemek yerken, birisiyle sohbet ederken, yürürken ya da araç kullanırken ortaya çıkabilir.
Bazı narkolepsili hastalarda coşku, gülmek, sevinme ve sürprizlerle karşı karşıya kalmak gibi duygulanımı aniden değiştiren durumlarda vücutta ani güç kaybı oluşabilir. Bu duruma 'katapleksi' adı verilir.
Katapleksi nöbetleri sırasında bilinç açıktır. Kollarda, bacakalarda, boyunda, ağızda ve göz kapaklarında bulunan kaslar hareket ettirelemeyebilir. Hastalar bu nedenle aniden hareketsiz kalırlar.
Bir anlamda kasları geçici olarak felce uğrar. Bu durum genellikle kısa sürelidir. Bir kaç saniyede ortadan kalkabileceği gibi bir kaç dakikaya kadar uzayabilir. Düzelme hali de anidir ve kendiliğinden tam olarak düzelir.
Kataspleksi sık ve şiddetli olarak ortaya çıkarsa, hastalar gülmekten, kahkaha atmaktan ve sevinmekten çekinir hale gelebilirler.
Narkolepsiye zaman içinde en sık eklenen durum katapleksi iken, hastaların yarısından fazlasında uykuya dalarken ya da uyanırken ortaya çıkan rüyalar ve karabasanlar eklenebilir.
Narkolepsi hastalarında uykuya dalarken ya da uykudan uyanırken görülen rüyalar hayvan, ,insan ya da ilginç görsel nesneler şeklindedir ve bazen de rüya ile birlikte dokunma, işitme ve hareket duyusu eşlik edebilir. Bu nedenle rüyalar korkutucu ve travmatik olabilir.
Karabasanlar (uyku paralizisi) uykudan uyanıklığa geçerken, ya da uyanıklıktan uykuya geçerken ortaya çıkan kas felcidir. Bu durumda hasta hareket edemez. Hasta kıpırdayamadığı gibi nefes alamadığı hissine kapılabilir. Beraberinde uyku uyanıklık arasında rüya benzeri görüntüler eşlik edebilir. İlk defa yaşandığında hasta için oldukça korkutucudur.
Bu kadar ilginç ve çeşitli belirtileri olan narkolepsi genelde 15-25 yaş arasında ortaya çıkar. Genetik boyutu olduğu tartışılmaktadır ancak henüz kanıtlanmamıştır. Beyinde uyanıklığı sağlayan 'hipokretinerjik' sistemin bozukluğuna bağlı ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Narkolepsiye yatkınlığı olan kişilerde enfeksiyonlar, aşırı stres ve aşılanma sonrasında ortaya çıkabileceği bilinmektedir.
Narkolepsi Tanısı uyku laboratuvarında tüm gece boyunca yapılan 'uyku testi (polisomnografi) ile konulur. Polisomnografi incelemesinde REM uykusunun çok erken ortaya çıkması söz konusudur. Böyle kişilerde uyku testinin ertesi günü yapılan 'çoklu uyku latans testi' ile tanı kesinleştirilmiş olur. Uyku testinde, normalde gecenin ikinci yarısında görülmesi gereken REM evresinin uykunun hemen başında görülmesi, ertesi gün yapılan çoklu uyku latans testinde uykuların REM uykusu ile başlaması oldukça tipiktir.
Narkolepsi Tedavisi uyku ataklarının tedavisi, varsa katapleksi ataklarının kaldırılması, uykuya dalarken ya da uyanırken ortaya çıkan rüya ve uyku felçlerinin giderilmesi esasına dayanır.
İlaç tedavileri ile birlikte ilaç dışı davranışsal tedavi yaklaşımları da yararlıdır.
Narkolepsi tanısı ve tedavisi, uzmanlık ve düzenli izlem gerektiren bir süreçtir.
